دستاوردهای حوزه نانوفناوری در پیشگیری، اقدامات تشخیصی و درمانی کرونا ویروس

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده فناوری نوین پزشکی، دکتر رضایت، در مصاحبه خود با بیان اینکه پدیده کرونا ویروس با عنوان "کووید-۱۹" شناخته می‌شود و جهان علیه این ویروس بسیج شده‌اند تا بتوانند با آن مبارزه کنند، اظهار کرد: تشابهاتی بین این بیماری و بیماری‌هایی نظیر سارس وجود دارد. همانگونه که در مقالات و بیانات علمی متخصصان این بخش آمده است، این گروه متعلق به خانواده‌ای از ویروس‌ها هستند که انتقال و بیماری‌زایی آن‌ها ابتدا در حیوانات بوده است. این پیش بینی برای اولین بار در کشور چین با شیوع کرونا محقق شد که باعث بروز آسیب‌ها و درگیری‌های جدی در حوزه بهداشتی و درمانی و سلامت در این کشور شد و متعاقب آن زنگ خطر را در دنیا به صدا درآورد. ولی آنچه را که ما در کشور در زمینه مقابله با کووید-۱۹ و کرونا با آن روبرو هستیم، می‌توان به سه بخش تقسیم کرد که اولین بخش آن مربوط به پیشگیری از این ویروس می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه هر چه از انتقال این ویروس جلوگیری شود، کمکی به سیستم سلامت و بهداشتی جامعه خواهد شد، ادامه داد: در این راستا هر کشوری اقداماتی را در این زمینه اجرایی کرده، از جمله آنکه برخی از کشورها اقدام به قرنطینه کردند که در ایران نیز در مراحل اولیه شیوع این ویروس اجرایی شد و پاسخ‌های مناسبی برای کاهش انتقال این ویروس دریافت کردیم. استفاده از ماسک، دستکش، ترکیبات ضد عفونی‌کننده راهکار دیگری برای کاهش مواجهه انسان با این ویروس است و عمده راه انتقال این ویروس از طریق مجاری تنفسی و دهان صورت می‌گیرد. بخش دوم مواجهه با این ویروس اقدامات تشخیصی است و حوزه سوم مربوط به اقدامات درمانی می‌شود.
دکتر رضایت با اشاره به اقدامات پیشگیرانه از ابتلای شهروندان به این ویروس با استفاده از نانو فناوری و با ابراز خرسندی که در این زمینه اقدامات وسیع و ارزنده‌ای صورت گرفته است، گفت: رویکرد ما در ستاد نانو این است که فناوری و علمی که منجر به فناوری می‎شود باید اثرات خود را در زندگی مردم نشان دهد، در غیر این صورت فناوری‌های تولید شده محکوم به مرگ هستند. در حال حاضر از سوی سازمان غذا و دارو برای حدود ۳۰ فرمولاسیون ضد عفونی کننده مبتنی بر نانو مجوزهای موقت و یا دائمی صادر شد که از این تعداد برای ۱۴ فرمولاسیون مجوز موقت صادر شده است. "نانو نقره"، "نانو روی"، "نانو سلنیوم" و برخی از انواع پلیمرها را از ترکیبات ضد عفونی‌های مبتنی بر نانو است و اغلب این مواد ضد غفونی کننده تولید شده یا عاری از الکل هستند و آن دسته از ضد عفونی کنندگانی که دارای الکل هستند، مقدار الکل مصرفی در آنها به شدت کاهش یافته است که این امر در کاهش مصرف الکل موثر بوده است. برخی از این فرآورده‌ها تا زمانی که بر روی سطح قرار دارند، خاصیت ضد عفونی کنندگی خود را حفظ خواهند کرد.
وی در ادامه افزود: در آینده نزدیک از سوی برخی از شرکت‌های فناور بعضی از انواع ضد عفونی کننده نانویی با طول عمر ماندگاری بالا معرفی شود. این مواد در صورتی که در داخل خودرو، اتوبوس، هواپیما و ایستگاه‌های اتوبوسرانی استفاده شوند، اثر ضد عفونی کنندگی خود را حفظ خواهند کرد. برخی از انواع مواد ضد عفونی کننده مبتنی بر نانو دارای ماندگاری بیش از یک هفته است. بر اساس آمارها روزانه ۲۰۰ تن از انواع ضد عفونی کننده‌های نانویی در کشور تولید می‌شود.یکی از شرکت‌های دانش بنیان با برخی از سازمان‌های هواپیمایی برای استفاده از این نوع ضد عفونی کننده‌های مبتنی بر نانو و عاری از الکل وارد مذاکره شده است؛ چرا که این نوع ضد عفونی کننده‌ها دارای ماندگاری بالایی هستند، ضمن آنکه برخی از کشورها از این محصولات استقبال کردند و درخواست خرید آنها را داشتند.
دکتر رضایت گفت: تولید انواع ماسک‌های نانویی را از دیگر اقدامات شرکت‌های‌ دانش بنیان در حوزه پیشگیری از کرونا دانست. این ماسک‌ها با عنوان N۹۵ و N۹۹ عرضه شدند. در این ماسک‌ها از انواع نانو الیاف استفاده شده است که قادرند از ورود بخش عمده‌ای از ذرات در سایز نانومتری جلوگیری کنند و این محصولات در ارتقای سلامت کادر درمانی می‌توانند موثر باشند. روزانه ۲۰۰ هزار عدد از انواع ماسک‌های نانویی در کشور تولید می‌شود، ضمن آنکه ۵ شرکت دانش بنیان تولیدکننده نانو الیاف هستند. ما در تولید این نوع ماشین‌های نانوالیاف نه تنها خودکفا هستیم، بلکه صادرکننده این ماشین‌ها به کشورهایی چون چین هستیم. برخی از محدودیت‌های صادراتی برای ماسک که به درستی از سوی سازمان غذا و دارو اعمال شد، این بود که ماسک به میزان بالایی به کشورهای دیگر صادر نشد و زمانی که این محدودیت‌ها برداشته شود، مشتریان بالقوه زیادی در کشورهای همسایه و کشورهای پیشرفته برای دریافت ماسک‌های تولیدی ما وجود دارد، ولی در فاز اول باید مشکلات کشور را در این زمینه برطرف کنیم. در یکی از شرکت‌ها دستگاه تصفیه هوای پلاسمایی را که تولید کردند که در بخش‌هایی از این دستگاه نوعی نانو الیاف خاص استفاده شد که استقبال خوبی از این دستگاه شد، به گونه‌ای که حدود ۱۰۰ دستگاه از این نوع ماشین‌ها در کشور تولید و در مراکز بهداشتی، بیمارستان‌ها و مراکزی که نیازمند تصفیه هوا بودند، کاربردی شد.
پس از آن دکتر رضایت افزود: برخی از شرکت‌های دانش بنیان فعال در حوزه نانو فناوری موفق به تولید پروتوتایپ (نمونه اولیه) کیت‌های تشخیصی شدند و برای تولید انبوه نیازمند دریافت مجوزهایی هستند. یکی از این دستاوردها که حاصل تلاش‌های یکی از اساتید دانشگاه تهران است، دستگاهی است که در کمتر از یک دقیقه با استفاده از نمونه خلط می‌تواند به عنوان تجهیز کمکی در تشخیص بیماری ناشی کرونا موثر باشد. این دستگاه توسط این شرکت دانش بنیان و با همکاری جهاد دانشگاهی، سازمان غذا و دارو، اداره کل تجهیزات پزشکی اجرایی شده است. این محصول مراحل نهایی ورود به بازار را طی می‌کند، ضمن آنکه آزمایشات میدانی آن نیز بسیار موفق بوده است.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه درمان، گفت: مطالعات بالینی بر روی برخی از ترکیبات دارویی مبتنی بر نانو فناوری تحت نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور طبق مقررات و ضوابط در دست انجام است و امیدوارم پس از مشخص شدن نتایج این مطالعات بالینی و تایید توسط نهادهای مسوول اعلام شود.در برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی مانند تهران، تبریز و مشهد طرح‌های خوبی در این زمینه در دست انجام است و تا به نتیجه رسیدن باید منتظر بود. ما در زمینه مطالعاتی و تحقیقاتی برای تولید واکسن خیلی عقب نیستیم. واکسنی که آمریکا ادعا می‌کند که وارد فاز بالینی شده، در فرمولاسیون آن از فناوری نانو بهره برده‌اند. در این واکسن از نانو ذرات برای رساندن آنتی ژن ویروسی به بدن استفاده شده است.
دکتر رضایت در ادامه گفت: ساختن واکسن برای ویروسی که دارای تغییر ژنتیکی و موتاسیون است، برای اولین بار نیست؛ چراکه این تجربه در ساختن واکسن آنفلوآنزا نیز بوده است، از این رو زمانی که به پایه ساخت تولید واکسن دست پیدا کنیم، می‌توان از انواع ویروس‌های خانواده کرونا که در محیط وجود دارد، استفاده شود. ویروس تغییرات حاصل از جهش ژنتیکی آنچه که در آنفلوآنزا اتفاق می‌افتد، در ویروس کرونا نیز محتمل است؛ از این رو برای آن راه‌های مقابله وجود دارد.
در پایان دکتر رضایت خاطرنشان کرد:  آنچه را که در بخش نانو فناوری در این مقطع خطیر از اپیدمی کرونا اتفاق افتاده حاصل بذر پاشی‌های ۱۰ سال گذشته و داشتن برنامه و حمایت‌های صورت گرفته توسط بخش‌های مختلف نظیر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش بنیان فعال در این عرصه است و در صدر همه این همراهی‌ها، حمایت ویژه مقام معظم رهبری است و این امر می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌های کشور باشد.